Lịch sử thị trường xe điện thế giới
Xe điện được có mặt trên thế giới từ năm 1859 với diện mạo thô sơ và đơn giản nhưng là dấu mốc quan trọng trong sự phát triển của thị trường xe điện thế giới ngày nay. Trong suốt hành trình hình thành và phát triển, thị trường xe điện đã trải qua nhiều dấu mốc quan trọng, cụ thể:
Năm 1859: Nhà vật lý học người Pháp Gaston Planté đã sáng chế thành công pin sạc có thể tích trữ năng lượng cho xe điện.
Năm 1880: Nhà phát minh, kỹ sư điện người Pháp Gustave Trouvé đã gắn kết pin sạc với xe ba bánh và tạo nên lịch sử với chiếc xe điện đầu tiên trên thế giới.
Năm 1884: Tại Vương quốc Anh, nhà phát minh Thomas Parker đã chế tạo thành công chiếc ô tô điện đầu tiên của thế giới.
Năm 1890-1891: Nhà phát minh William Morrison là người đầu tiên tạo ra xe điện ở Mỹ. Chiếc xe có tốc độ tối đa là 23km/h và 6 chỗ ngồi.
Năm 1897: Kỹ sư Walter Bersey đã tạo ra một đội taxi điện hoạt động ở thủ đô London, Anh. Cũng trong năm 2897, taxi điện cũng phát triển tại New York, Mỹ.
Năm 1912: Nhiều gia đình trên toàn thế giới bắt đầu ưa chuộng sử dụng xe điện. Tính riêng tại Mỹ, thời điểm này đã có 33.842 chiếc xe điện.
Những năm 1920: Trong những năm 20 của thế kỷ XX, hãng Ford (Mỹ) đã nghiên cứu và sản xuất xe động cơ đốt trong sử dụng xăng và bán với giá rẻ đã tác động mạnh tới thị trường xe điện. Xăng dầu không còn quá đắt, trạm xăng được xây dựng khắp mọi nơi khiến xe xăng được ưa chuộng hơn xe điện.
Ngày nay, trước những vấn đề liên quan đến ô nhiễm môi trường, ô nhiễm tiếng ồn do xe sử dụng động cơ đốt trong gây ra, các quốc gia trên toàn thế giới khuyến khích sử dụng năng lượng xanh; Ngoài ra giá xăng dầu liên tục tăng cao, từ đó kéo theo sự phát triển mạnh mẽ của xe máy điện, ô tô điện. Thị trường xe điện thế giới trở nên sôi động khi các hãng xe xăng, dầu chuyển dần sang sản xuất xe điện khi xác định đây chính là phương tiện di chuyển của tương lai, hướng đến môi trường xanh cùng những ưu điểm vượt trội về vận hành so với động cơ đốt trong.
Sự phát triển thị trường xe điện
Năm 2019, tổng số xe điện bán ra trên toàn thế giới là 1,4 triệu xe, tăng so với năm 2018. Tuy nhiên, mức tăng chỉ là 9% trong khi tốc độ tăng trưởng xe điện của 6 năm trước đó rất mạnh, từ 46 – 69%. Nguyên nhân đến từ doanh số xe điện 6 tháng cuối năm 2019 tại hai thị trường lớn là Mỹ và Trung Quốc giảm. Tuy nhiên, điều đáng mừng là doanh số xe điện bán ra tại các nước châu Âu lại tăng mạnh trong năm 2019, mức tăng trưởng lên tới 44%.
Năm 2020, bất chấp sự ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 dẫn đến số xe ô tô đăng ký mới không có sự tăng trưởng rõ rệt nhưng số xe điện bán ra trên toàn cầu vẫn tăng mạnh, đạt 2,01 triệu xe. Điều này cho thấy người dùng đã dần có cái nhìn rõ ràng về xe điện và ngày càng có nhiều thiện cảm hơn với phương tiện xanh này. Cũng chính vì vậy, trong năm 2020 thị phần xe điện trên toàn thế giới đã đạt mức kỷ lục là 4,6%.
Và đến năm 2021, số xe điện bán ra trên toàn cầu đạt 4,2 triệu chiếc. Đây là con số chứng minh xe điện đang dần chiếm ưu thế trên thị trường xe ô tô nói chung. Các nhà sản xuất ô tô điện đã có được doanh số ngoài mong đợi khi hướng tới việc sử dụng năng lượng xanh trong ngành công nghiệp ô tô.
Các thị trường xe điện lớn nhất thế giới
Thị trường châu Âu
Trong năm 2020, châu Âu đã vượt qua Trung Quốc và trở thành thị trường xe điện lớn nhất thế giới với tốc độ tăng trưởng kỷ lục. Doanh số bán xe điện vào năm 2020 tại châu Âu đã tăng 43% so với năm 2019. Và Na Uy chính là quốc gia có tỷ lệ xe điện trên tổng số ô tô cao nhất thế giới hiện nay.
Chính sách trợ giá của Chính phủ các nước châu Âu trong thời dịch bệnh Covid-19 và sự xuất hiện của nhiều mẫu xe điện mới đã góp phần rất lớn tạo nên tốc độ tăng trưởng vượt bậc này. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia dự đoán tốc độ tăng trưởng của xe điện tại châu Âu có thể sẽ giảm nhẹ sau khi chính sách trợ giá của Chính phủ các nước kết thúc vào cuối năm nay.
Thị trường xe điện tại Trung Quốc
Mặc dù tốc độ tăng trưởng của châu Âu nhanh nhất thế giới nhưng tổng số xe điện tại Trung Quốc vẫn ở vị trí dẫn đầu với 4,5 triệu xe, chiếm khoảng 44% tổng số xe điện trên toàn cầu. Nhiều thành phố tại Trung Quốc đã trở thành đô thị xanh, không tiếng ồn, không khí thải do xe ô tô chạy xăng, dầu gây ra.
Từ số liệu thống kê của IED, năm 2020 thị trường ô tô điện tại Trung Quốc là lớn nhất thế giới với 4,5 triệu chiếc, so với toàn cầu chiếm 44%. Còn tại Mỹ và châu Âu, số lượng xe điện chiếm lần lượt 17% và 31%, với khoảng 1,8 triệu xe và 3,2 triệu xe.
Để đạt được những thành tựu kể trên, Trung Quốc đã đi trước hơn 14 năm đầu vào mảng công nghệ xăng này, đồng thời đặt ra mục tiêu năm 2030 sẽ điện hóa hoàn toàn. Chính phủ Trung Quốc đã đưa ra nhiều chính sách khuyến khích phát triển ô tô điện như ưu đãi về thuế, thu hút các công ty sản xuất linh kiện, nghiên cứu công nghệ xe điện, giảm chi phí đăng ký xe điện mới, giảm phí đỗ xe, xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển hệ thống trạm điện…
Thị trường xe điện tại Mỹ
Hiện tại, khoảng 2% xe ô tô mới được bán ra tại thị trường Mỹ là xe điện. Chính phủ Mỹ cũng kỳ vọng xe điện sẽ chiếm 50% doanh số ô tô mới của Mỹ vào năm 2030 nhờ những chính sách thúc đẩy phát triển xe điện của mình. Cùng với đó, Chính phủ Mỹ cũng dự kiến sẽ chuyển sang sử dụng xe điện thay thế xe xăng từ năm 2035.
Theo khảo sát, có khoảng 47% người Mỹ đồng ý đề xuất thay thế xe ô tô xăng bằng ô tô điện và 39% cho biết sẽ mua xe điện trong lần mua xe tiếp theo, 53% số người đã tìm hiểu về xe điện quyết định sẽ mua xe điện trong tương lai.
Thị trường xe điện Mỹ đang phát triển mạnh mẽ từ 2 năm qua, trong đó Tesla là thương hiệu lớn nhất. Dự kiến hạ tầng xe điện sẽ chiếm 15 tỷ USD trong kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng của Mỹ.
Để hiện thực hóa mục tiêu đưa xe điện thay thế xe xăng, Chính phủ Mỹ đã triển khai nhiều chính sách ưu đãi thuế, trợ giá, xây dựng cơ sở hạ tầng, trạm sạc, tài trợ cho các công ty sản xuất pin xe điện.
Năm 2022 dấu mốc quan trọng thị trường xe điện thế giới
Năm 2022, thị trường xe điện tiếp tục phát triển vượt bậc. Trước nhu cầu ngày càng cao của người dân, các thương hiệu ô tô điện đã yêu cầu khách hàng phải đặt cọc trước khi muốn mua ô tô điện, trong đó một vài mẫu xe ô tô được yêu thích đã bán hết sản phẩm trong vòng 2 năm tới.
Trước sự phát triển mạnh mẽ của thị trường xe điện thế giới, nguyên liệu thô sản xuất pin xe điện như: Lithium, chì, kẽm, coban, niken ngày càng khan hiếm và việc khai thác gây ra nhiều vấn đề như nguồn lao động, ô nhiễm môi trường, phá hủy cảnh quan tự nhiên.
Chính vì vậy, nhiều thương hiệu đã bước vào cuộc đua nghiên cứu và phát triển công nghệ pin mới nhằm giúp ngành sản xuất xe ô tô điện phát triển bền vững.
Thị trường xe điện thế giới ngày càng phát triển mạnh mẽ, trở thành xu hướng tất yếu cho cuộc sống xanh. Theo dự báo, trong thập kỷ tới đây xe ô tô điện sẽ hoàn toàn chiếm ưu thế trong thị trường xe ô tô so với xe động cơ đốt trong.
Vinfast công bố mẫu xe điện tại Mỹ
Triển vọng thị trường xe điện thế giới
Lĩnh vực năng lượng sạch năng động
Trong báo cáo Triển vọng xe điện toàn cầu 2022 (Global EV Outlook 2022), Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) đánh giá, rất ít lĩnh vực năng lượng sạch trên thế giới năng động như thị trường ô-tô điện. Năm 2012, chỉ có 120.000 xe điện được bán ra trên toàn thế giới. Năm 2021, số lượng xe điện bán ra mỗi tuần nhiều hơn tổng số xe bán trong cả năm 2012. Gần 10% doanh số bán ô-tô trên toàn cầu năm 2021 là xe điện, tăng gấp bốn lần thị phần của năm 2019. Điều này nâng tổng số ô-tô điện trên các tuyến đường thế giới lên khoảng 16,5 triệu xe, gấp ba lần so số lượng năm 2018. Doanh số bán ô-tô điện toàn cầu tiếp tục đà tăng mạnh vào năm 2022, với hai triệu chiếc bán ra trong quý đầu tiên của năm, tăng 75% so cùng kỳ năm 2021.
Theo IEA, chính sách hỗ trợ của các chính phủ chính là động lực mạnh mẽ giúp ngành sản xuất xe điện tăng trưởng. Chi tiêu công cho trợ cấp và ưu đãi đối với xe điện tăng gần gấp đôi vào năm 2021, lên gần 30 tỷ USD. Ngày càng nhiều quốc gia cam kết loại bỏ dần các động cơ đốt trong hoặc có các mục tiêu “điện hóa” phương tiện đầy tham vọng trong những thập niên tới. Trong khi đó, các nhà sản xuất ô-tô cũng lên kế hoạch điện khí hóa các đơn vị sản xuất, nỗ lực vượt xa hơn các mục tiêu đề ra. Thêm một yếu tố nữa là số lượng mẫu xe điện mới ra mắt vào năm 2021 nhiều gấp năm lần so năm 2015, làm tăng sức hấp dẫn đối với người tiêu dùng. Số lượng mẫu xe điện hiện có trên thị trường là khoảng 450 loại.
Trung Quốc là thị trường dẫn đầu về doanh số bán xe điện trong năm 2021, khi chiếm một nửa mức tăng trưởng của toàn cầu. Số lượng xe điện bán ra ở Trung Quốc năm 2021 là khoảng 3,3 triệu xe, nhiều hơn so số xe điện bán ra trên toàn thế giới năm 2020. Doanh số bán xe điện ở châu Âu cũng ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ với mức tăng 65%, lên 2,3 triệu xe, sau sự bùng nổ năm 2020. Thị trường xe điện tại Mỹ tăng tới 630.000 xe, sau hai năm suy giảm. Quý đầu tiên của năm 2022 cũng cho thấy xu hướng tương tự, với doanh số bán hàng ở Trung Quốc tăng hơn gấp đôi so quý đầu tiên của năm 2021 và chiếm phần lớn tăng trưởng toàn cầu, mức tăng trưởng ở thị trường Mỹ và châu Âu lần lượt là 60% và 25%.
Năm 2021, lượt đăng ký xe bus và xe tải điện hạng nặng ở Trung Quốc, châu Âu và Mỹ đều tăng. Doanh số bán xe bus điện năm 2021 tăng 40% so năm trước đó, ngay cả khi thị trường xe bus toàn cầu gần như không đổi. Năm 2021, doanh số xe bus điện toàn cầu là 670.000 xe và lượng xe tải hạng nặng chạy điện là 66.000 xe, chiếm khoảng 4% số xe bus và 0,1% số xe tải hạng nặng toàn cầu. Trung Quốc chiếm gần 90% lượt đăng ký xe tải điện vào năm 2021, giảm so mức gần 100% năm 2017. Xe tải điện tại Mỹ và châu Âu bắt đầu tăng nhanh trong vài năm qua, nhờ lượng mẫu xe có sẵn tăng, sự hỗ trợ chính sách và những cải thiện về kỹ thuật…
Ngược lại, tại các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển ngành xe điện chưa thật sự tạo được bứt phá. Tại Brazil, Ấn Độ và Indonesia, chưa đến 0,5% doanh số bán ô-tô là xe điện. Tuy nhiên, doanh số bán xe điện đã tăng gấp đôi ở một số khu vực vào năm 2021, bao gồm cả ở Ấn Độ. Điều này có thể mở đường cho thị trường tăng trưởng nhanh hơn vào năm 2030, nếu các chính sách và đầu tư hỗ trợ thích hợp được đưa ra.
Mục tiêu phát triển xe điện của một số quốc gia
Bộ Năng lượng và Mỏ của Lào đã nghiên cứu, tổ chức thực hiện chính sách và cơ chế chuyển dần sang sử dụng xe điện tại nước này. Dự kiến, đến năm 2025, tại Lào sẽ có ít nhất 1% số phương tiện giao thông là xe điện, tương đương 20.000 xe. Lào cũng lên kế hoạch lắp đặt ít nhất 50 trạm sạc điện, thay thế dần các trạm xăng bằng trạm sạc điện theo các tuyến đường và các đô thị. Đến năm 2030, dự kiến lắp đặt được 100 trạm sạc trên toàn quốc.
Chính phủ Indonesia đặt mục tiêu có ít nhất hai triệu ô-tô điện hoạt động trên đường phố nước này vào năm 2025 và tiếp tục hướng đến thị trường xuất khẩu. Tổng thống Indonesia Joko Widodo khẳng định, quốc gia Đông Nam Á này có thể trở thành nhà sản xuất ô-tô điện hàng đầu. Nhằm hỗ trợ sự phát triển của ngành sản xuất ô-tô điện, Tổng thống Joko Widodo bày tỏ hy vọng các nhà máy sản xuất pin điện với công suất lớn sẽ sớm được hoàn tất và đi vào hoạt động tại Indonesia.
Chính phủ Thái Lan tuyên bố trong vòng một năm tới sẽ cho ra mắt chiếc xe điện lắp ráp nội địa đầu tiên, sớm hơn một năm so mục tiêu trước đó. Thái Lan đã thông qua một gói các biện pháp thuế hải quan và thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp xe điện. Theo các biện pháp đã được thông qua, xe điện chạy pin (BEV) có giá bán lẻ lên đến hai triệu baht (khoảng 61.000 USD), được áp dụng mức thuế nhập khẩu thấp dưới 40%, giảm so mức 80% trước đó. Đối với BEV có giá bán lẻ từ hai đến bảy triệu baht, thuế nhập khẩu giảm từ 80% xuống 60%.
Theo báo cáo do Viện Nghiên cứu Australia công bố, Australia có thể trở thành cường quốc sản xuất xe điện bền vững trên thế giới. Báo cáo chỉ
ra rằng, Australia có những lợi thế đặc biệt đối với ngành sản xuất xe điện, như trữ lượng lithium và đất hiếm dồi dào, cơ sở hạ tầng công nghiệp lớn mạnh, lực lượng lao động tay nghề cao, năng lực đào tạo tốt, nhiều lựa chọn về năng lượng tái tạo và tiềm năng tiêu dùng chưa được khai thác.
Chính phủ Anh có kế hoạch cấm bán ô-tô chạy bằng dầu và động cơ diesel mới ở Anh từ năm 2030. Hoạt động của ngành chế tạo ô-tô tại Anh đã rơi vào đình trệ năm 2021 do tác động của đại dịch Covid-19, trong đó có tình trạng thiếu chất bán dẫn. Tuy nhiên, cứ sáu xe được tiêu thụ ở Anh thì có một xe điện. Nếu tính cả xe lai (chạy cả xăng và điện) thì mức tiêu thụ xe điện và xe lai chiếm một nửa trong tổng số tiêu thụ xe mới tại Anh. Năm 2021, Chính phủ Anh bắt đầu triển khai chương trình trợ giá xe điện nhằm khuyến khích người dân từ bỏ sử dụng xe chạy xăng và dầu diesel. Doanh số bán ô-tô điện tại Anh đã tăng vọt từ gần 1.000 xe năm 2011, lên gần 100.000 xe chỉ trong 5 tháng đầu năm nay.
Chính phủ Ireland đã công bố mục tiêu tăng lượng xe điện lưu hành tại quốc gia này lên 945.000 chiếc vào năm 2030, từ mức 45.000 chiếc hiện nay. Ireland cũng có kế hoạch cấm bán xe chạy nhiên liệu hóa thạch vào năm 2030 và cấm sử dụng những xe này từ năm 2045.
Hôm 16/8, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký ban hành Đạo luật Giảm lạm phát. Luật này cấp hàng tỷ USD nguồn vốn tài trợ mới cho hoạt động sản xuất xe điện, cũng như ba tỷ USD để Cơ quan Bưu điện Mỹ mua xe điện và các thiết bị sạc pin. Chính phủ Mỹ mong muốn đến năm 2030, 50% số phương tiện mới được bán ra là xe điện hoặc xe lai và thiết lập 500.000 trạm sạc xe điện. Hồi đầu năm nay, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden công bố kế hoạch đầu tư gần năm tỷ USD để xây dựng hàng nghìn trạm sạc xe điện trong 5 năm. Trước đó, Quốc hội Mỹ đã thông qua khoản đầu tư cho các bang, một phần trong dự luật dành 1.000 tỷ USD cho cơ sở hạ tầng hồi tháng 11/2021.
Trong khi đó, Canada nỗ lực bảo đảm Ontario vẫn là trung tâm sản xuất trong tương lai khi các nước trên thế giới tăng cường đầu tư vào lĩnh vực sản xuất xe điện nhằm cắt giảm lượng khí thải. Tỉnh Ontario có vị trí địa lý gần với các nhà sản xuất ô-tô của Mỹ ở các bang Michigan và Ohio, trong đó có General Motors (GM). GM dự kiến sẽ nâng năng lực sản xuất xe điện ở khu vực Bắc Mỹ lên một triệu chiếc vào cuối năm 2025. Hãng sản xuất pin POSCO Chemical của Hàn Quốc cũng đã công bố kế hoạch xây dựng một nhà máy trị giá 400 triệu USD ở Canada để sản xuất pin xe điện