Dự báo chung về suy thoái kinh tế thế giới năm 2023
Suy thoái là chủ đề được nhắc đến khá nhiều thời gian qua. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), hầu hết các nhà kinh tế đều nhất trí rằng tăng trưởng kinh tế sẽ chậm lại ở hầu hết mọi nơi – xuống 2,7% vào năm 2023, từ mức 3,2% năm 2022 trên toàn cầu. Nhưng khả năng xảy ra suy thoái lại là vấn đề gây tranh cãi, ngoại trừ ở Liên minh châu Âu (EU), khu vực mà nhiều người đồng ý là có khả năng xảy ra. Tuy nhiên, một cuộc suy thoái toàn cầu chủ yếu sẽ phụ thuộc vào những gì xảy ra ở Mỹ.
Những người lạc quan cho rằng thế giới sẽ tránh được suy thoái vì bảng cân đối kế toán tiêu dùng của Mỹ vẫn mạnh, quá trình tạo công ăn việc làm vẫn đang diễn ra và lĩnh vực dịch vụ vẫn đang mở rộng. Họ cũng khẳng định rằng lạm phát đã đạt đỉnh và việc tăng lãi suất sẽ ở mức vừa phải. Bên cạnh đó, họ cho rằng nhiều quốc gia trong thế giới đang phát triển, đặc biệt là ở châu Á và khu vực Mỹ Latinh, khó có thể rơi vào suy thoái.
Theo tờ Pravda, nền kinh tế toàn cầu đang quay cuồng với cuộc khủng hoảng năng lượng lớn nhất kể từ những năm 1970. Cú sốc năng lượng đã đẩy lạm phát lên mức chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ và đang làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế trên toàn thế giới.
Theo giới quan sát, châu Á có thể sẽ có một sự khởi đầu chậm chạp trong năm 2023. Xuất khẩu sụt giảm có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế yếu kém trong nửa đầu năm 2023 và tăng trưởng có thể chạm đáy trong quý 2.
Tuy nhiên, việc Trung Quốc mở cửa trở lại có ý nghĩa then chốt đối với triển vọng kinh tế của châu Á và toàn cầu. Các chuyên gia nhận định Bắc Kinh sẽ mở cửa hoàn toàn vào đầu quý 3/2023 và do đó, thiết lập được sự phục hồi tiêu dùng vào nửa cuối năm.
Những điều này sẽ giúp phục hồi theo chu kỳ tăng tốc vào nửa cuối năm sau, dẫn đến tăng trưởng GDP đạt 4,4% cho châu Á trong năm 2023. Với khả năng suy thoái có thể xuất hiện ở phần lớn các nước phát triển vào năm 2023, đây dường như là kết quả tốt đối với châu Á.
Thách thức lớn trong năm 2023
Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), lạm phát của Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) sẽ đạt mức 8% trong quý IV/2022 trước khi giảm xuống 5,5% vào năm 2023 và 2024. Đối với các nền kinh tế phát triển, lạm phát vẫn ở mức trên 9% trong năm nay trước khi giảm xuống còn 6,6% năm 2023.
OECD khuyến khích các chính phủ cung cấp viện trợ để cứu trợ các hộ gia đình.
Ông Alfred Kammer, Giám đốc bộ phận châu Âu của IMF, nhận định về khả năng tăng lương mạnh ở châu Âu và Mỹ, tạo ra một vòng xoáy giá cả – tiền lương.
Một số nhà quản lý thu nhập cố định thì lo ngại về thị trường trái phiếu kho bạc Mỹ trở nên kém thanh khoản trong một sự lặp lại quy mô lớn những gì đã xảy ra ở Anh hồi tháng 92022, khi người mua tránh xa vì lo ngại lãi suất tăng và Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) tăng cường thắt chặt định lượng bằng việc giải phóng trái phiếu kho bạc, thêm vào nguồn cung dư thừa.
Nếu lạm phát không được kiểm soát, những vấn đề này sẽ chỉ trở nên tồi tệ hơn. Vì vậy, chống lạm phát phải là ưu tiên chính sách hàng đầu của các nền kinh tế thế giới.
Các ngân hàng trung ương trên khắp thế giới đã và đang tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát và neo giữ kỳ vọng lạm phát trong nền kinh tế tương ứng của họ.
Thị trường năng lượng vẫn là một trong những rủi ro. Châu Âu đã trải qua một chặng đường dài để bổ sung trữ lượng khí đốt tự nhiên và hạn chế nhu cầu, nhưng mùa Đông năm nay ở Bắc bán cầu chắc chắn sẽ đầy thách thức.
Tình hình có thể còn phức tạp hơn vào mùa Đông năm 2023-2024, vì việc bổ sung trữ lượng khí đốt có thể khó khăn hơn vào năm tới. Giá khí đốt cao hơn, hoặc sự gián đoạn nguồn cung cấp khí đốt hoàn toàn, sẽ dẫn đến tăng trưởng yếu hơn đáng kể và lạm phát cao hơn ở châu Âu và thế giới vào năm 2023 và 2024.
Kinh tế thế giới năm 2023 sẽ gặp khó khăn, thế nhưng đà suy yếu có thể không đủ để liệt vào suy thoái khi xét theo tiêu chí hẹp là 2 quý tăng trưởng âm liên tiếp.
OECD và IMF dự báo tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ giảm từ mức 6,1% của năm 2021 xuống còn 2,2-2,7% trong năm 2023, nhưng dù như vậy kinh tế thế giới cũng thoát khỏi sự suy giảm liên tiếp theo quý.
Thậm chí, nếu định nghĩa suy thoái toàn cầu mang đến những tiêu chí mở hơn, ví dụ như tốc độ tăng trưởng GDP dưới mức 2,5%, thì cũng rất khó để chúng ta đưa ra kết luận chắc chắn về suy thoái toàn cầu trong năm 2023.
NHững yếu tố cơ bản nào có thể tác động đến suy thoái kinh tế thế giới 2023
Động thái của các ngân hàng trung ương, tác động khi Trung Quốc mở cửa và giá năng lượng có thể quyết định khả năng suy thoái toàn cầu.
Thế giới đã trải qua một năm khó khăn, khi lạm phát cao nhất nhiều thập kỷ kìm hãm tiêu dùng hậu phong tỏa, buộc các ngân hàng trung ương nâng lãi suất với tốc độ chưa từng có. Chiến dịch kiểm soát giá cả của họ có thể đang phát huy tác dụng. Tuy nhiên, nó sẽ khiến thế giới phải trả giá năm 2023.
“Kinh tế toàn cầu có thể phải đối mặt với suy thoái năm tới, do làn sóng nâng lãi suất để đối phó lạm phát”, Kay Daniel Neufeld – Giám đốc dự báo tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế học và Kinh doanh – tuần này cho biết.
Không phải ai cũng cho rằng kinh tế thế giới đang hướng đến suy thoái. Tuy nhiên, với việc tăng trưởng được dự báo giảm mạnh hơn nữa sau khi đã lao dốc năm nay, khả năng đó là không thể loại trừ.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hồi tháng 10 dự báo tăng trưởng toàn cầu chỉ còn 2,7% năm 2023. Nếu không tính khủng hoảng tài chính toàn cầu và năm đại dịch lên đỉnh điểm, đây sẽ là năm tệ nhất của kinh tế thế giới kể từ 2001. Tháng trước, tổ chức này cảnh báo triển vọng có thể còn u ám hơn dự báo này.
Theo giới phân tích, khả năng toàn cầu suy thoái năm 2023 có thể phụ thuộc vào 3 yếu tố: Động thái tiếp theo của các ngân hàng trung ương, tác động từ việc Trung Quốc mở cửa lại và giá năng lượng.
Các ngân hàng trung ương
IMF gọi lạm phát là “rủi ro cấp bách nhất với sự thịnh vượng trong hiện tại và tương lai”. Và dù lạm phát tại Mỹ và châu Âu bắt đầu hạ nhiệt khi giá năng lượng đi xuống và lãi suất tăng lên, các ngân hàng trung ương đã tuyên bố sẽ không dừng nâng lãi sớm.
“Chúng tôi sẽ không chuyển hướng”, Chủ tịch Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) Christine Lagarde cho biết đầu tháng này.
Các ngân hàng trung ương đang điều chỉnh lãi suất theo từng phiên họp, dựa trên các số liệu mới nhất. Họ nhấn mạnh không biết sẽ nâng lãi đến mức nào, hay duy trì trong bao lâu. Việc này sẽ được thực hiện đến khi lạm phát về gần mục tiêu và ổn định ở mức đó. Còn nếu giá lại tăng nhanh hơn, các ngân hàng trung ương có thể nâng lãi mạnh tay hơn, càng gây thêm sức ép lên kinh tế toàn cầu.
“Chúng tôi cho rằng sẽ phải duy trì lập trường thắt chặt thêm một thời gian nữa”, Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết trong cuộc họp tháng 12.
Trung Quốc mở cửa
Suốt gần 3 năm, chính phủ Trung Quốc áp dụng chính sách kiểm soát dịch ngặt nghèo, gồm cách ly tập trung, xét nghiệm hàng loạt và theo dấu tiếp xúc. Nhưng hiện tại, giới chức đang dần nới lỏng các quy định này. Việc này có thể kéo tăng trưởng của Trung Quốc lên cao, nhưng cũng mang lại nhiều rủi ro.
“Các kinh nghiệm gần đây cho thấy kinh tế thường bị kéo tụt khi mở cửa quá sớm và hệ thống y tế bị quá tải”, Bruce Kasman – Giám đốc nghiên cứu kinh tế và chính sách tại JPMorgan Chase cho biết hồi đầu tháng.
Tuần này, Trung Quốc thông báo ngừng cách ly bắt buộc với hành khách nhập cảnh nước này từ ngày 8/1/2023. Ngay sau đó, nhiều nước khác đã khởi động quy định hạn chế khách từ Trung Quốc, do lo ngại lây nhiễm chủng mới.
Với thị trường hàng hóa, Goldman Sachs cho rằng nhu cầu từ Trung Quốc hồi phục có thể kéo giá dầu thế giới lên thêm 15 USD một thùng. Chính sách phong tỏa tại Trung Quốc là lý do chủ yếu khiến giá dầu đi xuống thời gian qua. Vì thế, việc Trung Quốc tái gia nhập thị trường năng lượng sẽ có tác động khổng lồ lên giá cả năm tới.
Giá năng lượng
Chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine vẫn đang khiến các dự báo trở nên bấp bênh, đặc biệt là với các nước ở châu Âu. Các quốc gia này đang nỗ lực độc lập khỏi năng lượng Nga. Tuy nhiên, sự thiếu hụt là khó tránh khỏi.
Một báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho thấy châu Âu có thể thiếu khí đốt thiên nhiên năm sau, nếu Nga cắt toàn bộ xuất khẩu sang khu vực này và thời tiết lạnh hơn. Nhu cầu từ Trung Quốc có thể cũng tăng vọt.
Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho biết họ có thể phải chỉnh sửa dự báo kinh tế nếu sự thiếu hụt năng lượng đẩy giá cả lên cao, hoặc các chính phủ châu Âu phải phân bổ năng lượng mùa đông này và mùa đông tới.
Dù kinh tế toàn cầu có rơi vào suy thoái hay không, 12 tháng tới vẫn sẽ là thời điểm khó khăn. “Môi trường sẽ vẫn nhiều thách thức”, Guillaume Menuet – Giám đốc chiến lược đầu tư và kinh tế khu vực châu Âu, Trung Đông, châu Phi tại Citi Private Bank cho biết.
Nhóm của ông dự báo toàn cầu sẽ trải qua thời kỳ tăng trưởng chậm nhất trong 40 năm, nếu không tính năm 2020 và khủng hoảng 2007-2008.
Và dù thế giới tránh được suy thoái, nhiều nước cũng sẽ chứng kiến kinh tế đi xuống, thất nghiệp tăng lên. Các nhà kinh tế vẫn chưa thống nhất được về dự báo tình trạng này sẽ nghiêm trọng đến mức nào và kéo dài bao lâu.
“Điều tồi tệ nhất vẫn chưa đến đâu. Và với nhiều người, 2023 sẽ chẳng khác nào một cuộc suy thoái”, IMF cho biết trong báo cáo hồi tháng 10. Tổ chức này nhấn mạnh việc suy giảm sẽ diễn ra “trên diện rộng” và có thể “khoét lại những vết thương kinh tế chỉ mới lành một phần sau đại dịch”.